Oud bruggetje Gemert

Voorlopig ga ik deze serie blogs over onbekende werken van Vincent van Gogh verder in het Nederlands, dit biedt voordelen ten aanzien van nauwkeurigheid, wel bied ik op deze website, via een vertaalknop in de rechterkolom, de mogelijkheid het blog in twee seconden in iedere gewenste taal te vertalen.

Deze aquarel is gevonden in dezelfde omgeving als de Pastor’s House, Scull en Still life with Blue Clogs. The Pastor’s House heb ik hier eerder besproken, de andere twee werken komen nog aan bod.

Ik heb ooit een kleine inkttekening gekocht van een ploegende boer, voor een vriendenprijs, van de oud-wethouder van Nuenen, een verwoed kunstverzamelaar.
Hij had zelfs een bibliotheek met meer dan twaalfhonderd boeken over Van Gogh, ik ken geen enkele kunstenaar over wie zoveel geschreven is.
Toen deze oud-wethouder op hoge leeftijd was besloot hij de hele verzameling van de hand te doen. Zo kwam ik in het bezit van de inkttekening.
Een ander werk van hem, toegekend door het Van Gogh Museum, op zich al een zeldzaamheid, was ook een aquarel.
Absoluut vergelijkbaar met de aquarel waar het hier om gaat, hetzelfde papier, formaat, materiaal en dezelfde stijl.
Toegekend betekent in dit geval geauthentiseerd als zijnde een werk gemaakt door Vincent van Gogh.

Ik heb geen onderzoek laten doen naar Oud Bruggetje bij Gemert, als particulier is dit niet meer mogelijk.

Tijdens de Tweede Wereldoorlog is er door de Duitsers veel kunst gestolen, miljoenen werken. Vaak werd er wat aan gesleuteld om het als onbekend werk verder te laten leven, ik heb het vermoeden dat sommige werken van Vincent van Gogh hierdoor een valse signatuur hebben, andere namen zelfs waardoor ze niet snel als zijnde een werk van Vincent van Gogh herkend worden.
Enkele van de werken die ik heb, hier nog niet beschreven, zijn exact de stijl, het materiaal, de periode enzovoorts van Vincent van Gogh, maar hebben een totaal andere signatuur.
Ik laat ze in hun oorspronkelijke staat, te zijner tijd komen ze hier aan bod.
Ook zijn er, voor zover ik weet, werken bekend met afwijkende signaturen, bijvoorbeeld een bepaald teken, in plaats van standaard ‘Vincent’. De meeste werken van Vincent van Gogh zijn echter niet gesigneerd.
Zoals eveneens het werk waar het hier om gaat.

Van Gogh zwierf in die tijd regelmatig in de buurt van Nuenen rond, het gebeurde vaak dat hij alleen thuis kwam om te eten en te slapen, of zelfs helemaal niet, thuis had hij veel problemen. Iemand vertelde me dat hij soms weken van huis was en regelmatig logeerde bij Pieter Kruijsen en zijn vrouw in Erp, niet ver van Gemert. Pieter Kruijsen was werkzaam als apotheker in Huize Padua, een nabijgelegen instelling ooit opgericht door monniken die hun medemens in nood wilden helpen, veel kunstenaars vonden er in het verleden ooit onderdak. Zeker nadat Pieter Kruijsen er een professionele schilderafdeling oprichtte, het gebeurde in de periode dat hij contact had met Vincent.

Op de oude pass-partout van dit werk, nog eentje rechttoe rechtaan uitgesneden, geen schuine snede, staat geschreven ‘oud bruggetje Gemert’. Het werk is geschilderd in de flamboyante typische Van Gogh stijl het is geschilderd op dik aquarelpapier waarbij gebruik is gemaakt van aquarelverf en inkt, het heeft enige kleine ouderdomsvlekjes die echter nauwelijks zichtbaar zijn.
De vlekjes die echter wél zichtbaar zijn, en een typisch kenmerk, zijn kleine ronde kringetjes getekend met inkt, rondjes eigenlijk. Samen met het verticale naar diagonaal neigende krassen met inkt een veel voorkomend kenmerk vooral zichtbaar in werken gemaakt tijdens de Nuenens periode.

De horizon is hoog aan de hemel, het landschap is heel gelaagd opgebouwd en er zijn veel groen-schakeringen gebruikt, met name de eerste twee hier genoemde kenmerken geven niet alleen de kracht van zijn werk weer, ook de vaak voorkomende structuur.

In de linkerbovenhoek een rijtje populieren ook heel typisch.
Je wordt er als het ware in het werk gezogen zoveel diepte heeft het.

Een bruggetje, niet alleen een veelvoorkomend begrip in het Gemerts landschap ook het begin, in geval van Vincent van Gogh, van een hele serie bruggen in velerlei soorten en maten, waarvan de uiteindelijke, bekende Brug bij Langlois de bekendste is.

Wat zoals gezegd opvalt, is het gebruik van kleine cirkeltjes om het werk een speelse indruk te geven. Dit zie je vaker bij de werken van Van Gogh in die periode, het begin van het pointillisme zou je kunnen zeggen wat later overging in allerlei streepjespatronen, ook die zijn hier al herkenbaar aanwezig.

De inktpatronen zijn exact hetzelfde als die in de inkttekeningen van de Nuenense periode, dit is op zijn zachtst gezegd heel opvallend te noemen.

Je ziet dit vaker in het werk van Vincent in die periode, vooral in de inkttekeningen die hij in Nuenen maakte zie je veel verticale naar diagonaal neigende strepen, zoals je ze in dit werk ook ziet. Bij deze aquarel zijn daar echter ook nog de cirkels bijgekomen.

In de schets van het wereldberoemde schilderij Portret van dr. Gachet zijn vormen te zien die in Oud bruggetje Gemert eveneens zichtbaar zijn, de halve tot hele cirkels en streepjes.

Toen Vincent in Zuid-Frankrijk in een sanatorium verbleef heeft hij enorm veel geschilderd, materiaal moet daar zeker voorradig zijn geweest.

Een periode die eindigt waar hij begon, namelijk met verschillende streeppatronen, hoewel in deze latere periode dik in de verf.

In een van zijn brieven meldt Vincent dat hij soms uren met iemand uit Nuenen door de velden wandelt. Zo had hij gemakkelijk in Gemert en omgeving terecht kunnen komen.

Dit werk is overigens weliswaar op dezelfde plek gevonden, het is van een andere periode dan bijvoorbeeld Ministers House.

Gedurende die tijd maakte hij twee tekeningen die als ondersteunend bewijs kunnen dienen:

- De IJsvogel;
- Achter de Heggen.

Beide zijn eveneens gemaakt in inkt en verf op velijnpapier.

Ze tonen lange hagen, ook typerend voor het natuurlijke karakter van Gemert in die tijd, er was zelfs een specifieke benaming voor namelijk Palissoate, oud Gemerts voor lange rij heggen.

Deze heggen waren exact geplant op De Peelrand, een geografische breuklijn die loopt van ongeveer Asten naar Gemert richting Veghel en Heesch.

In Gemert begon men in vroegere tijden eeuwen terug, ten westen van de breuklijn te bouwen, in het oosten was er een groot natuurgebied namelijk De Peel, dit was gelegen achter de heggen, achter de haag zei men ook wel.

De Haag is nog steeds een straatnaam in Gemert en, hoe toevallig, de oudste straat van Gemert.

Vanuit de haag ging men de natuur in om te jagen en het moerassige gebied werd ook gebruikt voor het steken van veen.

Ten westen van de haag was het gras echt groener, en een straat waar het hier om gaat heet nog steeds De Heuvel, mogelijk komt hier de bekende uitdrukking vandaan, in dit geval gerelateerd aan de geografische ligging en eveneens een van de oudste straten van Gemert.

Gemert was een zogenaamd lintdorp, en bestond uit een lange hoofdweg met aan de ene kant de haag precies op de breuklijn.

In de IJsvogel zie je de eerste tekenen van bebouwing aan de oostkant van de haag, aan de westkant ervan zie je de kerk van Gemert, met een beetje fantasie want een kunstenaar haalt vaak zijn inspiratie overal en nergens vandaan.

Achter de Heggen zou gelokaliseerd kunnen worden aan de zuidwestkant van Gemert, in de buurt van het poortgebouw van het kasteel. Dezelfde lijnen in het landschap en licht zijn vandaag de dag nog steeds zichtbaar, vooral omdat het dorp aan die kant van Gemert in de loop van de eeuwen niet veel veranderd is.

Wat ook zo typisch is aan de tekening Achter de Heggen is een soort van poort in een heg, dat zie je niet veel, juist bij het poortgebouw in het kasteel had je lang geleden in een nabijgelegen heg aan de Wijnboomlaan een dergelijke constructie.

In de aquarel waar het hier om gaat zie je de eerste vormen van cipressen, hiervoor dienen in dit geval een rijtje heel dicht bij elkaar staande hele oude torenhoge Populieren aan de Boekelseweg, vlakbij Verreheide, ze staan er nog steeds, verder zie je de typerende gelaagdheid van het landschap en een hoge horizon.